صفحه اصلی
به مناسبت روز جهانی زبان مادری
  • 4216 بازدید

روز جهانی زبان مادری

International Mother Language Day

یونسکو در کنفرانس عمومی خود در سال ۱۹۹۹ میلادی، روز ۲۱ فوریه (۲ اسفند) را  به عنوان روز جهانی زبان مادری نام نهاد. منشأ نام­گذاری چنین روزی، برگزاری تظاهرات مسالمت آمیز دانشجویان دانشگاه داکا در بنگلادش (پاکستان شرقی) با هدف ملی کردن زبان بنگالی به عنوان زبان دوم پاکستان (در کنار زبان اردو) در سال 1952 بوده است، که در نهایت با تیراندازی از سوی پلیس و کشته شدن تعدادی از دانشجویان روبرو گردید. با توجه به این رخداد، پس از استقلال بنگلادش از پاکستان و به درخواست این کشور، سازمان یونسکو 21 فوریه را روز جهانی زبان مادری نامید.

زبان بستر رشد فکری و فرهنگی، نشان­دهنده مفاهیم و محورهای مورد توجه ملت­ها و همچنین، بخش عظیمی از میراث مشترک بشر در طول هزاران سال محسوب می­­شود. هر زبان، در هر وسعت و به هر میزانی که مورد استفاده قرار گیرد، آیینه آداب و رسوم، سنت­ها، خاطرات و حتی تجربیات تاریخی، سیاسی و اجتماعی است که در زبان متجلی شده و از طریق آن به نسل­های آینده منتقل می­گردد. در نتیجه نابودی آن، نابودی بخشی از سابقه و میراث حاصل­شده از زیست افراد و جوامع در طول تاریخ است.

با توجه به روند رو به رشد و پرشتاب جهانی شدن، امروزه برخی زبان­ها از حوزه زندگی اجتماعی ناپدید و به فراموشی سپرده شده اند و یا در معرض خطر نابودی قرار گرفته­اند. به علاوه دولت­ها نیز گاه در طول تاریخ، اعمال محدودیت نسبت به زبان­های متنوع را به مثابه ابزار کنترل و سرکوب مردم و سلطه فرهنگی بر آنان مورد استفاده قرار داده­اند. به گزارش سازمان ملل حدود چهل و سه درصد از شش هزار زبان موجود در سراسر دنیا در معرض خطر نابودی قرار دارند و چنین آماری، اهمیت موضوع را روشن نموده و ضرورت سیاست­گذاری­های ملی و بین­المللی را یادآور می­شود.

در همین راستا، شناسایی روزی تحت عنوان روز جهانی زبان مادری، در راستای آگاهی­بخشی نسبت به اهمیت زبان در فرهنگ، توسعه و شکل­گیری سرمایه اجتماعی مؤثر واقع می­شود. به رسمیت شناختن جایگاه زبان­های مادری در سطح بین­المللی، می­تواند علاوه بر تبیین جایگاه عناصر فرهنگی از جمله زبان، از پیشینه تاریخی ملت­های گوناگون محافظت نماید. حفظ تنوع زبانی به تقویت ارتباطات میان انسان­ها از طریق ایجاد درک و احترام متقابل نسبت به تفاوت­های فرهنگی و در نهایت، حفظ تکثر و پویایی فرهنگ­ها خواهد انجامید. به بیانی دیگر، نام­گذاری روز زبان مادری به منظور کمک به تنوع زبانی و حفط اصالت فرهنگی صورت گرفته‌ است.

 تشویق افراد، گروه­ها و جوامع به یادگیری و استفاده از زبان­های محلی و ملیِ خود در کنار زبان­های بین­المللی، می­تواند بهترین راه پاسداشت چنین روزی باشد. البته نکته­ای که توسط بسیاری از فعالان و پژوهشگران حوزه­ زبان و ادبیات مورد توجه قرار گرفته آن است که باید در میزان استفاده از زبان­های محلی و زبان­های یکپارچه ملی، تعادل و تناسب رعایت گردد؛ زیرا افراط و تفریط در این حوزه می­تواند آثار زیان­باری به همراه داشته و به جای تحکیم ساختارهای فرهنگی ملت­ها، موجب تضعیف و انفصال آن گردد.

شیما شفیعی پژوهشگر کرسی حقوق بشر صلح و دموکراسی یونسکو

دانشگاه شهید بهشتی

 


 

افزودن نظرات